اصلاحات ساختاری بودجه که پیگیری جدی نشد
رئیس جمهور روحانی در جلسه هفته گذشته هیات دولت گفت: ما مصمم هستیم که در سال آینده روزانه ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات بفروشیم و قدرت این کار را هم داریم. روحانی ادامه داد: می‌خواهید این نفت را کنار بگذارید و جای آن مالیات به مردم اضافه کنید این فشار به مردم وارد می‌کند. حالا پرسش این است که آیا افزایش درآمدهای مالیاتی لزوما منجر به بروز فشار بیشتر به مردم خواهد شد؟ پایه گذاری بودجه روی درآمدهای نفتی بهتر است یا درآمدهای مالیاتی؟
تحریم های نفتی ایران در مدت ۱۸۰ روزه بود و با فرا رسیدن نیمه آبان ماه ۹۷ تحریم‌های نفتی ایران رسما آغاز شد و هشت کشور از این تحریم‌های نفتی معاف شدند و مهلت شش ماهه به آن‌ها داده شد تا نفت سایر کشور‌ها را جایگزین نفت ایران کنند. هدف آمریکا از تحریم‌های نفتی به صفر رساندن درآمدهای نفتی ایران بود.
اصلاحات ساختاری بودجه که پیگیری جدی نشد
آذرماه ۹۷ قرار بود بودجه کشور تقدیم مجلس شود، اما رهبر انقلاب نقد‌هایی به آن بودجه داشتند و قرار شد با اصلاحاتی بودجه به مجلس تقدیم شود. در دی ۹۷ بودجه تقدیم مجلس شد، اما باز هم گویا این بودجه نظر رهبر انقلاب را آن گونه که باید تامین نکرد تا ایشان در بهمن ماه همان سال اعلام کرد که بودجه نیاز به اصلاحات ساختاری دارد و چهار ماه مهلت داده شد تا اصلاحات ساختاری بودجه انجام شود. نکته مهم در این اصلاحات ساختاری، کاهش وابستگی بودجه به نفت بود و تامین درآمد‌ها از سایر منابع به خصوص از طریق درآمدهای مالیاتی بود.
رشد ۲۵۰ درصدی درآمدهای حاصل از صادرات نفت
به هر صورت در این سال‌ها، هرگز آن گونه که باید اصلاحات ساختاری انجام نشد و حتی با رونمایی از بودجه ۱۴۰۰ مشخص شد که دولت برای درآمدهای حاصل از صادرات نفت و میعانات گازی و خالص صادرات گاز، رقم ۱۹۹.۲ هزار میلیارد تومان را در نظر گرفته است؛ رقمی که در مقایسه با بودجه سال جاری، رشد ۲۵۰ درصدی را نشان می‌دهد!
این افزایش چشمگیر درآمدهای نفتی، انتقاد کارشناسان و نمایندگان مجلس را در بر داشت؛ برای نمونه، مجتبی رضاخواه نماینده مجلس و از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه در گفت‌وگویی در ۱۵ آذرماه سال جاری در این باره گفت: حتی اگر ما در شرایط تحریم هم نباشیم، شاید در بهترین حالت نتوانیم روزانه دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت را بفروشیم. وی ادامه داد: متاسفانه دولت این میزان فروش نفت روزانه را پیش بینی کرده و علاوه بر آن، قیمت دلار را نیز به ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش داده است.
رضاخواه اظهار داشت: اگر دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت را در قیمت پیش بینی شده هر بشکه نفت (۴۰ دلار) و در قیمت هر دلار ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان ضرب کنیم و سپس رقم را در ۳۶۵ روز ضرب کنیم، رقم درآمدهای نفتی سال آینده به دست خواهد آمد. متاسفانه از این چند عددی که ذکر و در هم ضرب شد، تنها روز‌های سال درست و قابل تحقق است.
واکنش رئیس جمهور به کاهش درآمدهای نفتی و افزایش درآمدهای مالیاتی
رئیس جمهور روحانی در جلسه هیات دولت در هفته گذشته ضمن تأکید بر این که دولت در بودجه خط قرمزهایی دارد که قابل شکستن نیست گفت: ما نمی‌توانیم به مردم فشار بیاوریم، خود این جنگ به ما فشار آورده است، ما قبول نمی‌کنیم بدون حساب و کتاب مالیات افزایش پیدا کند. ما برای بودجه مسیر، پیشنهاد کردیم. گفتیم ما مصمم هستیم، در سال آینده روزانه ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات بفروشیم و قدرت این کار را هم داریم.
روحانی ادامه داد: می‌خواهید این نفت را کنار بگذارید و جای آن مالیات به مردم اضافه کنید. این فشار به مردم وارد می‌کند ما نباید این کار را انجام دهیم. باید با هم بنشینیم و فکر کنیم و راه حل بیابیم.
وی با انتقاد از طرح های جدید مالیاتی برخی نمایندگان مجلس، تصریح کرد: در زمینه مساله تورم زندگی مردم باید اداره شود، چند بار باید از مردم مالیات بگیریم؟ برای کالا و خدمات از فرد مالیات گرفته می‌شود. برای تراکنش هم باید فرد مالیات بدهد چند بار باید مالیات دهد؟ این نمی‌شود، ما باید این را مدنظر قرار دهیم.
آیا با افزایش درآمدهای مالیاتی فشار بیشتری به مردم وارد خواهد شد؟
چند نقد جدی به این صحبت های رئیس جمهور وارد است که در ادامه به آن ها اشاره خواهد شد.
در ابتدا رئیس جمهور اعلام کرده اند، ما "در سال آینده روزانه ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات بفروشیم و قدرت این کار را هم داریم". نکته اول در مورد درآمدهای نفتی این است که ما در بهترین حالت ممکن در زمانی که تحریم نبودیم و کرونایی نیز نبود، روزانه حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه نفت صادر می‌کردیم؛ بنابراین، تحقق صادرات روزانه نفتی که برای سال آینده در نظر گرفته شده است جای ابهام دارد.
نکته دوم این است که صادرات و قیمت نفت در اختیار دولت نیست و یک موضوع جهانی خارج از اختیار دولت است؛ بنابراین، پایه گذاری درآمدهای عمده بودجه روی نفت خطرناک است، چون عدم تحقق این درآمد‌ها، باعث کسری بودجه شدید خواهد شد و در نتیجه این مساله نهایتا به تورم شدید و فشار به مردم منجر خواهد شد.
سپس رئیس جمهور بیان فرموده اند که می‌خواهید این نفت را کنار بگذارید و جای آن مالیات به مردم اضافه کنید؛ این فشار به مردم وارد می‌کند. آیا افزایش درآمدهای مالیاتی به مردم فشار وارد خواهد کرد؟
